maandag 11 januari 2010

Over narcissen en narcotica.


De Lesvosse winter is nogal variabel, het ene jaar vriest het, het andere jaar regent of ijzelt het en het volgende jaar sneeuwt het. Deze winter wordt uitgeroepen tot de winter van de rare winden. Normaal hebben we hier in het noorden van Lesvos ‘s winters een vaak harde, ijskoude wind uit het noorden of het noordoosten. En om niet overal de Turken de schuld van te geven, zeggen we dat de noordenwind uit de hoge bergen van Tsjetsjenië of Afghanistan komt geblazen.

Maar dit jaar dus niet. Dit jaar komt de wind uit het zuiden (vaak regen), het zuidoosten (met veel afgebroken takken van olijfbomen tot gevolg) en het zuidwesten. Door deze laatste wind ontstaan er op zee lange rollers die tegen de kust aanbeuken. Gevolg: deels ingestorte hotels (Olive Press, Molivos), ingestorte kademuren (Eftalou, Petra) en afbrokkelende wegen. En deze rare zuidenwinden uit Afrika hebben nog een ander gevolg: het is veel warmer dan alle andere jaren. De temperatuur schommelt al maanden tussen de 15 en 25 graden C. Terwijl in Noordwest-Europa de koudste winter sinds jaren aan de gang is, beleven we hier de warmste winter (sinds wij hier wonen tenminste).

Met die warmte en de bijbehorende buien doet de natuur het goed. Zeer goed. Té goed. De anemonen stonden in november en december al volop in bloei, de eerste roze zonneroosjes (Cistus creticus L.) laten zich nu al zien (normaal eind februari-begin maart, de affodilen (Asphodelus aestivus Brot.) staan op springen (normaal in maart) en bossen narcissen (Narcissus tazetta L.) verspreiden te kust en te keur in de natuur, maar ook in vele restaurants, hun zoete, bijna bedwelmende geur.

Voor mensen met rare allergieën (zoals ik) is dit niet altijd aangenaam, maar nét iets beter dan b.v. de Madonnalelie (Lilium candidum L.), of de citroengeranium (Pelargonium graveolens L’Her.). Deze laatste wordt hier soms als bijkruid in het eten gebruikt en dat is voor mij dan einde maaltijd en rechtstreeks naar het ziekenhuis.

Maar ik dwaal af, ik wilde het over de bedwelmende geur van de tazetnarcis hebben. Want zo lekker ie ruikt, zo giftig is ie. Als je de bloemen eet, krijg je krampen en in het ergste geval een bronchiale slijmvliesontsteking en/of epidemische dysenterie. Maar de knolletjes bevatten buiten bitterstoffen ook nog de alkaloïden narcissine en lycorine. En daarvan moet je niet alleen braken en krijg je diarree, maar je gaat daarvan zweten, je wordt suf, je kunt óf hysterische aandoeningen krijgen (of epilepsie) en/óf verlammingsverschijnselen.

En alsof dat nog niet genoeg is, veroorzaakt het sap van de plant ook nog lokale huidirritatie. M.a.w.: je wordt zeer zwaar gedrogeerd. En daar komt dan ook het woord narcis vandaan, namelijk van het Griekse 'narkissos', en 'narke' (verdoven, verstijven). Beiden verwijzen naar het giftige, narcotische effect van de narcis en daar komen dan ook onze woorden narcoticum en narcotica vandaan. Wat narkissos van doen heeft met de mythologische en blijkbaar mooie jongeling Narcissus die de lieflijke nimf Echo afwees en verliefd werd op (lees verslaafd aan?) zijn eigen spiegelbeeld in een plas water, is me niet helemaal duidelijk. Maar zie daar, hij kwijnde weg (of verstijfde hij?) en werd de bloem die zijn naam draagt. Sindsdien associeerden de ‘oude Grieken’ de plant met de dood en plaatsten ze de Narcissus rouwkrans in de handen van hun doden.

Laten we dus maar hopen dat er hier geen restauranthouder rondloopt die denkt dat hij de knolletjes van die leuke narcisjes die zijn vrouw op de keukentafel heeft laten liggen als zilveruitjes kan gebruiken, net als de knolletjes van de Kuifhyacinth (Muscari comosum (L.) Mill.) en de Vergeten druifhyacint (Muscari neglectum Guss.ex.Ten.) die zijn vrouw speciaal voor hem in de lente uit de wei haalt, want deze verwisseling heeft vroeger* in Griekenland al tot veel vergiftigingen geleid!

* ‘Vroeger’ want tegenwoordig kopen de meeste vastelandgrieken (één woord aub.) ook gewoon in de supermarkt, dit in tegenstelling tot de arme eilandgrieken en Griekse eilandalbanezen (idem) die allemaal zelf hun eigen uitjes verbouwen

Geen opmerkingen:

Een reactie posten